	tot 1000	1600 tot 1800

Tijdlaag 1000-1600
Thema: ontginningen en kastelen

Tot 1000 na Chr. was heel Nederland een groot, ondoordringbaar moeras. Bewoning was in die tijd alleen mogelijk op de hoger gelegen delen, zoals stroomruggen. In die gebieden vind je dan ook de oudste bewoningskernen.

1. 1
Geldt die theorie ook voor dit gebied? Geef een voorbeeld.
TIP: Vleuten, de Meern en Harmelen zijn de oudste dorpen in het gebied.

2. 2
Vleuten ontstond al in de 13^e eeuw. Het woord Vleuten komt waarschijnlijk van ‘flotina’ wat stromen betekent. Welke rivier stroomde er door Vleuten, denk je?

Rond het jaar 1000 begon men met het aanleggen van de eerste dijken, onder andere langs de Oude Rijn en de Lek. Omdat het land rondom de rivieren nu niet meer jaarlijks overstroomt kunnen ook de moerassen in de lager gelegen komgronden worden ontgonnen. De moerassen worden ontwaterd door evenwijdig aan elkaar lopende sloten. Langs die brede sloten vestigen zich boeren, die percelen gaan bebouwen. Zo ontstaat het typisch Hollandse landschap.

3
Welke van de volgende dorpen ligt in het veenweidelandschap?
Benschop, Zeist, Rhenen

HOE?

Lagenselectie: kies als achtergrondlaag Google > Google Hybride.

Maak de andere kaartlagen in de legenda onzichtbaar door ze uit te vinken. Je kunt een laag ook helemaal verwijderen door op het x-je te klikken.

Zoek de genoemde dorpen op en bekijk het landschap.

4
Laad nu de kaart van Blaeu in EduGIS.

HOE?

Voeg de laag Utrecht 17^e eeuw (Historische kaarten > Historische kaarten Blaeu) toe.

a. Op deze kaart kun je de dorpen Vleuten en De Meern herkennen. Maar de namen zijn anders geschreven.

Vul aan:
Vleuten heette vroeger ...
De Meern heette vroeger ...

b. Ten zuiden van het dorpje De Meern zijn drie molens ingetekend. Zie je ze op de kaart? Waar werden die voor gebruikt denk je?

5
Op de kaart van Blaeu zie je ook een aantal kastelen. Deze kastelen zien er zo uit , een huisje met twee torens met vlaggen.
a. Noem 6 kastelen die je op de kaart van Blaeu in het projectgebied kunt herkennen.
b. Waar kom je de naam van Hoff ter Weij tegenwoordig tegen?
c. Op welke grondsoort liggen de kastelen overwegend?
d. Waarom werden de kastelen juist daar gebouwd?

6
Zoom nu in op kasteel den Ham bij Vleuten. Bekijk de plek van het kasteel op de kaart. Zoek de toren van kasteel den Ham op.

a. Klopt de kaart van Blaeu met de huidige situatie? Hoe kun je eventuele verschillen verklaren?

Op https://www.hetutrechtsarchief.nl zijn prenten te vinden van het oorspronkelijke kasteel den Ham. Ga naar de website en zoek bij beeldmateriaal op ‘kasteel den Ham 1864’.

b. Vergelijk deze oude prent met de foto´s van nu. Noem 2 overeenkomsten en 2 verschillen.

Op de website van het Utrechts Archief kun je ook prenten van Huis te Vleuten vinden. Klik hier. Dit kasteel is allang verdwenen, maar op deze luchtfoto kun je het eilandje waar de woontoren ooit stond nog zien. De boerderij bij het eiland heeft als adres Utrechtseweg 1, Vleuten.

a. Bestaat dit eiland nog? Zo nee, wat is er mee gebeurd?

TIP:
Zoek het adres op.

b. Wat vind je daarvan?

tot 1000

1600 tot 1800